Γράφει η Σοφία Σιγάλα
Λυτρώνομαι, πάει να πει ελευθερώνομαι αφού δοθούν τα λύτρα.
Οι αλήθειες και τα νοήματα μπορεί να βρίσκονται σε ένα τόσο μικρό μέρος που, κάποια στιγμή, καταρρίπτονται όλα και αρχίζει η διαδικασία της γνώσης από την αρχή. Καδέρνο είναι το μικρό τετράδιο. Ένα τέτοιο μικρό τετράδιο γίνεται η αφορμή να εξελιχθεί μία υπέροχη ιστορία γνώσης και σκοπού, μέσα από μία πορεία που η αρχή της χρονολογείται το 1453 και δένεται με έναν τρόπο με το σήμερα. Ο Χρήστος είναι ένας αρχιτέκτονας που περνάει μία άσχημη επαγγελματική περίοδο, στα χρόνια της Οικονομικής Κρίσης και ταξιδεύει με τη γυναίκα του για λίγες μέρες στην Κρήτη, προκειμένω να χαλαρώσει και να ξεφύγει από την άσχημη ψυχολογική κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Από μία παρέα ακούει για ένα φαράγγι δύσβατο και αποφασίζει να το περάσει, για να δοκιμάσει τον εαυτό του και τις δυνάμεις του. Ή μήπως όχι; Παράλληλα με τη δοκιμασία αυτή, ο αναγνώστης διαβάζει και το περιεχόμενο ενός καδέρνου, κάτοχος του οποίου είναι ο Νικόλας Μαυροθαλασσίτης, ναύτης στο πλήρωμα ενός από τα πλοία που φεύγουν από την Κωνσταντινούπολη, λίγο πριν την Άλωσή της, με διαταγή του Δημήτριου Καντακουζηνού. Σκοπός είναι, να σώσουν την κόρη του Άρχοντα, πηγαίνοντάς τη στη Χίο, και να βρουν προμήθειες, για να βοηθήσουν τους πολιορκημένους. Μαζί τους έχουν κι ένα ξύλινο κιβώτιο που περιέχει μία ανεκτίμητη εικόνα της Παναγίας, κειμήλιο της οικογένειας των Καντακουζηνών, με διαταγή -όμπλιγο- αν πέσει η Πόλη να σώσουν την εικόνα. Αν όλα φαίνονται εξαιρετικά φυσιολογικά μέχρι εδώ, τίποτα δεν είναι όπως νομίζει ο αναγνώστης.
Η μοναδική βεβαιότητα είναι ότι τα μεγαλύτερα λάθη μας είναι το αποτέλεσμα κάποιας βεβαιότητας.
Κάπως έτσι ξεκινάει ένα ταξίδι αυτογνωσίας, ένας δύσκολος δρόμος επαναπροσδιορισμού και γνώσης, αποφάσεων και συνειδητοποίησης, μία εσωτερική μάχη που το θύμα και ο θύτης είναι το υποκείμενο, ο ήρωας, ο Χρήστος, κι εμείς, μέσω αυτού. Το Καδέρνο το βρίσκει μέσα στη σπηλιά του φαραγγιού, εκεί που είναι το σπίτι της Παναγιάς ή μήπως είναι το κειμήλιο που έχει φυλαγμένο ο πατέρας του; Δύο άνθρωποι εμφανίζονται στο φαράγγι τις ώρες που ο ήρωας βρίσκεται αντιμέτωπος με την οδύνη της σκέψης του, με τη δίψα και την πείνα, τον βοηθούν να σκεφτεί και να πάει παρακάτω, να βγει στον Νοτιά, στην έξοδο, ξαποσταίνει κοντά τους, η σκέψη του ακροβατεί στο συνειδητό και στο υποσυνείδητο. Βρίσκει απαντήσεις, αμφιβάλλει και αποφασίζει, συζητάει και βγάζει συμπεράσματα. Το φαράγγι τον ρουφάει και τον απειλεί. Η σκέψη του και η εσωτερική κρίση του απαιτεί. Δεν υπάρχει μονοπάτι στη δοκιμασία που έχει βάλει τον εαυτό του, ο δρόμος είναι δαιδαλώδης και αμφίβολο αν θα φτάσει στον προορισμό του. Κάθε εμπόδιο είναι και μία ανατροπή του μέχρι πρότινος κόσμου του, κάθε στάση είναι και μία αναίρεση της μέχρι τότε ζωής του. Όταν τελειώσει η διαδρομή η επαναφορά έχει κόστος και αναγέννηση. Συμπεράσματα και αλήθειες, ευκαιρία και συνέχεια.
Το Καδέρνο είναι ένας σύγχρονος οδηγός σκέψης. Θίγει ζητήματα που απασχολούν όλους μας, και βέβαια δε δίνει λύσεις, αλλά κίνητρο. Η γριά που «συναντάει» ο Χρήστος του εξηγεί πως πρέπει πρώτα να ανακαλύψεις το τι και το γιατί κι έτσι θα βρεις το πώς. Η σχέση του ανθρώπου με τον Θεό ή το θείο, οι αποφάσεις που δεν πάρθηκαν, το προσωπείο του καθωσπρεπισμού, απέναντι στη φύση και την ιδιαιτερότητα του καθενός. Τα πρέπει που καθορίζουν τη ζωή και έρχονται σε αντίθεση με τα θέλω. Το χρέος μπροστά στην επιθυμία. Η αγάπη που δε βρίσκει δρόμο να ανθίσει, γιατί το σωστό προστάζει διαφορετικά. Ο νεότερος ήρωας της ιστορίας έχει μνήμη την οσμή. Δε δακρύζει, δεν αισθάνεται, δε νιώθει, θυμάται και αισθάνεται μέσα από τη μυρωδιά. Και είναι το μόνο αίσθημα που επιτρέπει να τον ορίζει, αλλά δεν τον καθορίζει.
Πολλές φορές κάποια πράγματα που είναι αληθινά, φαίνονται πιο ψεύτικα από τα παραμύθια και το αντίθετο.
Η παράλληλη ιστορία που είναι γραμμένη στο καδέρνο είναι πραγματικά μία αποκάλυψη, ως προς τον τρόπο της αφήγησης. Η γλώσσα έχει μορφή που παραπέμπει σε λόγιο τρόπο, και εξιστορεί μία «παράλληλη» ιστορία που όμως, έχει άμεση σχέση με την κατάσταση του ήρωα. Δεν μπορώ να μην αναφερθώ στο ύφος της γραφής που θυμίζει πολύ τον τρόπο και τον λυρισμό του Βιντσέτζο Κορνάρου και προκαλεί ευχάριστα τον αναγνώστη, πηγαίνοντάς τον σε ένα παρελθόν με καλαίσθητο κι ευρηματικό τρόπο. Η δομή του έργου έχει μία αρμονία και ό, τι περιγράφει φαίνεται πως είναι αποτέλεσμα επεξεργασμένης σκέψης, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις δανείζεται τη σωκρατική μέθοδο της μαιευτικής για να φτάσει τον ήρωα, αλλά και τον αναγνώστη στο ζητούμενο. Είναι ένα απαιτητικό βιβλίο που χαρίζει συμπεράσματα με τρόπο έκπληξης, αφού πρέπει ο αναγνώστης να φτάσει στο τέλος, όπως ακριβώς ο ήρωας που διαβαίνει το φαράγγι, για να κατανοήσει αυτόματα σχεδόν, τόσες πολλές αλήθειες, αλλά και το νόημα και την πραγματικότητα που κρύβονται πίσω από την ιστορία του καδέρνου.
…Τα θέλω σου να είναι υπηρέτες του ‘‘πρέπει’’ που εκράτησες. Των δικών σου ‘‘πρέπει’’. Αλλιώς πάντα η σούμα χαλασμένη θα μένει γιάντα θα κατέεις ότι δεν έκανες αυτό που πρέπει.
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πνοή
