6 Φεβρουαρίου 1982: «Η μέρα που η σχολική ποδιά πέρασε στο χρονοντούλαπο της ιστορίας».
Γράφει η Μαρία Σιταρίδου-Τρουλάκη
Η δημιουργία της σχολικής στολής- ποδιάς είχε σκοπό την ομοιόμορφη παρουσία μαθητών και μαθητριών. Το ίδιο για όλους τους μαθητές σχήμα και χρώμα, σήμαινε σεβασμό στην ισότιμη εκπαιδευτική προσφορά του σχολείου. Στην πορεία των χρόνων, η στολή-ποδιά μετατράπηκε σε μοντέρνο ρούχο και πεδίο ανταγωνισμού μεταξύ των σχεδιαστών μόδας με “νικητή” τον Γιάννη Τσεκλένη, πού σχεδίασε την ποδιά με το φερμουάρ στο πλάι και τον κολεγιακό γιακά. Τα δε ιδιωτικά εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας ανήγαγαν την σχολική ποδιά σε προσωπικό χλιδάτο “σήμα κατατεθέν”.
Η ποδιά ήταν το τελευταίο “κάστρο” που έπεσε στον αγώνα για την κατάργηση της ομοιομορφίας των μαθητών, που για ένα περίπου αιώνα έμοιαζαν περισσότερο με εργάτες η κρατούμενους σε στρατόπεδα.
Η υποχρεωτική σχολική περιβολή είναι πολύ παλιά ιστορία. Χρονολογείται από τα χρόνια του Καποδίστρια, όπου με τον ερχομό του, συνέταξε τους αυστηρούς κανόνες λειτουργίας του πρώτου σχολείου πού ιδρύθηκε στο ορφανοτροφείο της Αίγινας το 1829. Τα ρούχα των μαθητών τα διέθετε τότε η πολιτεία και ήταν σύμφωνα με αυτά που επέβαλε ο “δεκάλογος του ευπρεπούς μαθητή”, υπογεγραμμένος από τον ίδιο τον Καποδίστρια.
Μία φουστανέλα, δύο υποκάμισα, δύο βρακία, εν ζευγάριον παπουκίων, εν φέσιον, μίαν καπόταν και μίαν ζώνην.
Ιωάννης Καποδίστριας
Περνώντας τα χρόνια , η ζωή του ρακένδυτου πληθυσμού βελτιώνεται, τα περισσότερα παιδιά αρχίζουν πλέον να φορούν παπούτσια κι έτσι, ο κανονισμός των σχολείων επικαιροποιείται. Όλοι οι μαθητές προσερχόμενοι στα σχολεία πρέπει να είναι “καθαροί στο σώμα” και με “κόσμια ενδυμασία”, αποφεύγοντας “πάντα περιττόν στολισμόν”. Στις 8 Μαΐου του 1876 εκδίδεται απόφαση η οποία καθιερώνει την ομοιόμορφη σχολική στολή. Η στολή αποτελείται από “ιμάτιο, περισκελίδα, πίλο και μανδύα”. Το πηλίκιο όμοιο με των στρατιωτικών, αντί για στέμμα πρέπει να φέρει “χιαστί διασταυρούμενα τους κλάδους ελαίας και δάφνης και υπέρ αυτών γλαύκα το σύμβολο της θεάς Αθηνάς” ως ένδειξη σοφίας.
Στην αυγή του 20ου αιώνα τα σχολεία διαθέτουν πλέον υπολογίσιμη κοινότητα μαθητριών με μαύρη ποδιά, λευκό γιακά και λευκά καλτσάκια-σοσονάκια.
Το 1964 καταργείται το πηλίκιο με την κουκουβάγια.
Το 1965 οι μαθητικές ποδιές από μαύρες γίνονται μπλε “του ουρανού και της θάλασσας”. Επιπλέον, κάθε μαθητής πρέπει να φέρει στο πέτο κονκάρδα στην οποία να αναγράφεται το σχολείο και η τάξη, για τις δε μαθήτριες το μήκος της ποδιάς πρέπει να είναι κάτω από το γόνατο. Οι γιακάδες εμπλουτίζονται με δαντέλες λευκές, κολαριστές.
Την περίοδο της χούντας, η εκπαιδευτική κοινότητα ασφυκτιά από κανονισμούς ευπρεπούς ένδυσης και συμπεριφοράς μαθητών και διδασκόντων. Η ποδιά επιβάλλεται να είναι καθαρή και καλοσιδερωμένη κυρίως “κατά τας Κυριακάς εις τον υποχρεωτικόν εκκλησιασμόν”. Οι δάσκαλοι μετατρέπονται σε “παρακολουθούντες” και “παρακολουθούμενους”.
Με την πτώση της χούντας, ο κλοιός γύρω από τους μαθητές και την περιβολή τους χαλαρώνει, με αποτέλεσμα οι μαθήτριες να απολαμβάνουν την ποδιά ως αξεσουάρ που περισσότερο εξυπηρετεί την αισθητική. Στις 6 Φεβρουαρίου του 1982, εγκύκλιος του υπουργείου Παιδείας με την υπογραφή του Λευτέρη Βερυβάκη φτάνει στα σχολεία της Ελλάδας και αναρτάται στους πίνακες ανακοινώσεων. Οι μαθητές πληροφορούνται ότι από τη νέα σεζόν δεν έχουν λόγο να “παρακολουθούν τη νέα τάση” στη μαθητική ποδιά .
Η κατάργηση της ποδιάς έγινε δεκτή με ενθουσιασμό από τις μαθήτριες οι οποίες ένιωθαν φρικτά καταπιεσμένες μέσα στην ομοιομορφία της σχολικής ενδυμασίας. Η μόνη τους αντίδραση τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν να προσπαθούν να κοντύνουν τις ποδιές όλο και περισσότερο, σφίγγοντας την ζώνη. Αυτό έβρισκε αντίθετους τους διευθυντές, δασκάλους και καθηγητές, που ανάλογα με το μάκρος της ποδιάς μοίραζαν χαστούκια, παρατηρήσεις και αποβολές. Οι προοδευτικοί άνθρωποι της χώρας υποστήριξαν την κατάργηση , υπήρχαν όμως και αντιρρήσεις. Οι πολέμιοι της κατάργησης, συντηρητικοί και παλιομοδίτες άνθρωποι, εξέφραζαν φόβους ότι στα σχολεία θα επικρατούσε ενδυματολογική ασυδοσία, ανταγωνισμός ανάμεσα σε πλούσιες και φτωχότερες οικογένειες και γενικώς χαλάρωση της εσωτερικής πειθαρχίας. Η ομοιομορφία όμως, είχε καταργηθεί στην πράξη εδώ και καιρό. Οι φτωχοί άνθρωποι αγόραζαν τις ποδιές των κοριτσιών τους από βιοτεχνίες, ενώ οι πλουσιότεροι από τα μοντέρνα πολυκαταστήματα. Κάποιες μαθήτριες συνέχισαν να φορούν την ποδιά τους και ας μην ήταν υποχρεωτική ακόμη και δύο χρόνια μετά από την κατάργηση της. Τότε έπαψε πια να είναι διαθέσιμη στο εμπόριο και έτσι η ενδυματολογική εικόνα στα ελληνικά σχολεία ήταν για ένα μικρό διάστημα ανάμεικτη μέχρι που καταργήθηκε.
Σήμερα, οι τότε μαθήτριες θυμούνται τις ποδιές τους με νοσταλγία, το ίδιο και οι άντρες, καθώς οι πρώτες μαθητικές αγάπες τους φορούσαν μπλε ποδιά, λευκό γιακαδάκι και λευκά σοσονάκια . Η σχολική ποδιά ανήκει πλέον στην ιστορία των ελληνικών σχολείων και παρουσιάζεται σαν έκθεμα σε λαογραφικά μουσεία της χώρας ή σε μουσεία που αφορούν την ιστορική εξέλιξη της Εκπαίδευσης.
