Γράφει η Σοφία Σιγάλα
Η αρχή και το τέλος ενός βιβλίου έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, αλλά πάντα σωστή δομή. Η αφετηρία είναι προσμονή και λαχτάρα, η ολοκλήρωση κλείνει μέσα της γνώση και συμπεράσματα και αυτό είναι ένας ιδιότυπος ορισμός της αναγνωστικής συνείδησης.
Το Γκιακ δεν έχει αυτή τη δομή και, φτάνοντας στο τέλος, συνεχίζεται η αρχική αίσθηση ως πομπή ακολουθίας, γιατί αυτός είναι ο σκοπός του. Να σε συντροφεύουν οι λέξεις και οι ιστορίες του αίματος. Στην πραγματικότητα, όλα είναι σχέση αίματος. Ακόμα κι αν κανείς δεν μπορούσε να πληροφορηθεί τι σημαίνει η λέξη-τίτλος, το ολοκόκκινο εξώφυλλο και το χέρι που κρατάει δύο κομμένες πλεξούδες δεν μπορεί, παρά συνειρμικά, να παραπέμψει σε ένα από τα πρωτεύοντα στοιχεία της ανθρώπινης ζωής: το αίμα.
Εννέα ιστορίες με βασικό κορμό ανθρώπους που πολέμησαν στη Μικρασία. Έλληνες που πήραν μέρος στην Εκστρατεία και γύρισαν με μνήμη βαριά από όσα έζησαν εκεί, με μία γνώση που καθόρισε τις μετέπειτα σχέσεις τους. Η κύρια αλλαγή τους όμως, είναι μια σοφία που τους διαφοροποιεί από ό, τι αποτελούσε γι΄ αυτούς μέχρι τώρα δεδομένο.
Ο τόπος τους η Λοκρίδα, στις αρχές του 20ου αιώνα, Ρουμελιώτες, Αρβανίτες, παράδοση με ρίζες βαθιές στο πέρασμα των χρόνων, με ηθικές και κανόνες αμετάβλητους σε σχέση με την εξέλιξη. Ιστορικές αναδρομές από πολέμους που εκτείνονται από την περίοδο της αποστολής Ελλήνων κατά τη Ρωσική Επανάσταση έως και τον Εμφύλιο. Η κάθε ιστορία μια διαφορετική παράμετρος του αίματος.
Στην πρώτη ο Κανούν, ο αρχαιότερος κώδικας τιμής του αίματος, εθιμοτυπικό δίκαιο, νόμος άγραφος και βαρύς, στη δεύτερη ιστορία το αίμα συγγενικό. Ο βλάμης θα λυτρώσει τον βλάμη του, τον αδελφό και φίλο από το άδικο. Αν και οι ιστορίες δείχνουν τη ανδροκρατούμενη κοινότητα στα μέρη των Αρβανιτών και πρωταγωνιστές είναι άνδρες πολεμιστές, το ερωτικό στοιχείο γίνεται αφορμή και αιτία. Στην ιστορία «Το Γυάλινο Μάτι» το θέμα είναι μια σχέση ομοφυλοφιλική, που εξελίσσεται μετά τη Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά η ηθική, η θρησκευτική νομοτέλεια και η κοινωνική δομή την τελειώνει πριν την καταδικάσει. Η «Παραλογή», ίσως μια από τις πιο δυνατές ιστορίες, στηρίζεται στο δημοτικό τραγούδι «Του Νεκρού Αδερφού», μια αφήγηση έξοχη, συγκινητική και πραγματικά εξαιρετική στη γραφή και τη σύλληψη, με στοιχεία της παράδοσης, μια αναμέτρηση με τον Χάροντα, πολιτιστικό και ιδεολογικό στοιχείο που καθορίζει τον βαλκανικό πολιτισμό. Ο «Νόκερ» μια συγκλονιστική ιστορία, που στην ουσία της δίνει το μήνυμα όλων των ιστοριών.
Το να σκοτώσεις έχει κι αυτό ομορφιά. Αλλά είναι όμορφο μονάχα όταν είναι χρήσιμο. Πρέπει να το κάνεις χωρίς άχτι, χωρίς μίσος. Ο φονιάς δεν είναι ανάγκη να είναι και μπρούτος.
.
.
.
Δε θέλει μόνο μπράτσα. Θέλει να καταλαβαίνεις και αυτό που σου είπα
Οι ιστορίες του Γκιακ είναι όλες μικρές ζωές, μικρά ολοκληρωμένα μυθιστορήματα, με λόγο ευθύ, αφηγηματική τεχνική μοναδική, Ξεκινούν με φράσεις χαρακτηριστικές -που λες- και το τέλος της καθεμιάς ένα συμπερασματικό μήνυμα, μια κεντρική ιδέα που δικαιολογεί την κάθε πράξη. Η μυθοπλαστική ιδιότητα του συγγραφέα φτάνει στο να ωριμάζει ο μύθος μέσα στην πραγματικότητα και η ενσωμάτωση αυτή να μην μπορεί να κάνει διακριτά τα όρια τους. Ήταν πολλές οι φορές που ένιωσα μια σχέση του γραπτού λόγου με την ιστορία του Αλέξη Ζορμπά του Καζαντζάκη. Η απεύθυνση κάθε φορά είναι μια ιστορία ενός ανθρώπου που ξέρει τη ζωή απέναντι στον αδαή ακροατή, που με την πάροδο των χρόνων, έχει χάσει την αρχική έννοια του δεσμού του αίματος και τους λόγους που κάθε ιστορία αφηγούμενη έχει λόγο και εξήγηση.
Το Γκιακ είναι μια καταγραφή της παράδοσης και του τρόπου σκέψης μιας κοινότητας, μιας ομάδας ανθρώπων που έζησαν την απόλυτη λαίλαπα και άσχημη εικόνα του πολέμου, αλλά, συνάμα, και ένα μήνυμα για τη βία του σημερινού κόσμου, ως αποτέλεσμα μιας φράσης που θυμίζει αρχαία επίκληση: «Το αίμα πρέπει να χύνεται». Η ψυχή είναι δεμένη με το αίμα με δεσμό ισχυρό και δεν υπάρχει τρόπος να λυθεί. Οι συμπεριφορές όσων γυρίζουν από τον όλεθρο δεν είναι ποτέ ίδιες και όσοι συναντούν ξανά τους ήρωες βλέπουν ανθρώπους αλλιώτικους που πάντα θα γνωρίζουν αυτό που κανένας άλλος δε θα μπορέσει να κατανοήσει:
Έτσι κάθισα και σκέφτηκα και τότες κατάλαβα ότι η βρωμιά δεν είναι παντού βρωμιά. Να σ’ το πω κι αλλιώς, άμα δεις έναν ζευγά με τις λάσπες μες στην εκκλησία, βρωμιάρη θα τον πεις. Άμα τον δεις όμως με τις λάσπες στο χωράφ’ θα τον πεις άξιο.
Αποκαλυπτικό και άμεσο, ρεαλιστικό και συγκινητικό, αφορμή για σκέψη και ελπίδα για τη Νέα Λογοτεχνία το Γκιακ. Δίνει μια νέα μορφή, ανανεωμένη, αισιόδοξη, πέρα από τεχνικές που έχουμε δει πολλές φορές στον τρόπο του διηγήματος, που ο αναγνώστης κεντρίζεται και απολαμβάνει να διαβάζει.
Αυτά που αηδιάζει ο κόσμος δεν τον πειράζει να γίνονται, αρκεί να μην τα βλέπει και να τα κάνει άλλος.
Η σκέψη σαν σύλληψη έχει τόση δικαίωση στην Ιστορία του Ανθρώπου…
