Γράφει η Σοφία Σιγάλα
Να βρεις τον ήρωα, την ψυχή, την αιτία και την αφορμή των πράξεων του. Τον λόγο που δεν έκανε όσα φαίνονται αυτονόητα, να κατανοήσεις, να γίνεις κομμάτι του χωρίς να ταυτιστείς μαζί του.
Οι ψυχές των ηρώων στο μυθιστόρημα της Νάγιας Δαλακούρα καλούν τον αναγνώστη, με μια επίκληση από την πλευρά της συγγραφέως, σαν να μιλάνε εκείνοι μέσα από την ίδια. Ο τίτλος, «Το Λουλούδι της Θάλασσας», έχει σημασία διττή. Αν και στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πλοίο επανδρωμένο, εξερευνητικό, το «Sea Flower», ο αναγνώστης θα νιώσει πως πρόκειται για μια ανθρώπινη ύπαρξη που καταθέτει το πνεύμα, την αγάπη και την ταυτότητα ενός λαού ιθαγενών στην «κορυφή του κόσμου», στον Αρκτικό Κύκλο, δίνοντας το δικό της μήνυμα: «Δανειζόμαστε τη γη από τα παιδιά μας».
Η ιστορία ξεκινάει με αφορμή την εξαφάνιση των δύο πλοίων, «Erebus» και «Terror», τα οποία απέπλευσαν το 1845 από την Αγγλία, υπό την καθοδήγηση του εξερευνητή Τζον Φράνκλιν -πρόκειται για πραγματικό γεγονός. Σκοπός τους ήταν να ανακαλύψουν το βορειοδυτικό πέρασμα που ενώνει τον Ατλαντικό με τον Ειρηνικό Ωκεανό. Η Αρκτική κατάπιε τα πλοία αύτανδρα, σαν να είχαν προδιαγράψει τη μοίρα τους τα ονόματά τους. Έκτοτε, πολλά πλοία θα προσπαθήσουν να ανακαλύψουν τον χαμένο στόλο -αλλά και το πολύτιμο πέρασμα- ένα από αυτά θα είναι και το «Sea Flower».
Δύο ιστορίες παράλληλες ξεκινούν, τόσο διαφορετικές, αλλά και τόσο ίδιες, σαν να προσπαθούν να βρουν τον τρόπο να ενωθούν και να γίνουν μία. Σαν ένας χρησμός που ζητάει εξαγνισμό και δικαίωση, λύση και κατάληξη. Τζέιμς Κάρινγκτον και Νανούκ, οι ήρωες μιας ιστορίας των ανθρώπων αυτού του κόσμου που έτυχαν εξανδραποδισμού, μπροστά στα εμπορικά οφέλη των πολιτισμένων λαών της Δύσης.
Σε μια περίοδο -Βικτωριανή- που οι επιστήμες και οι ανακαλύψεις, η έξαρση της Βιομηχανικής Επανάστασης κάνουν τη Βρετανία έναν τόπο εξελικτικό και προοδευτικό -αν και με έντονο το στοιχείο της κοινωνικής ανισότητας- ένας άντρας ψάχνει την ταυτότητά του και την αιτία της μοναχικής του φύσης. Δεν καταφέρνει να βρει θέση μέσα στο περιβάλλον ευμάρειας που μεγαλώνει, τυλίγεται στη σιωπή και τους ήχους από τα μουσικά κουτιά της μητέρας του και της φυσαρμόνικας που του άφησε λίγο πριν τον θάνατό της. Το κομμάτι της ζωής του που τον δένει με τις ρίζες του έχει χαθεί για πάντα και εκείνος μετεωρίζεται μέχρι να ανακαλύψει την αλήθεια της ανθρώπινης σκιάς του.
Ένα κορίτσι, που γεννιέται με το πνεύμα της πολικής αρκούδας να ορίζει τη γενέθλια ύπαρξή της, μεγαλώνει στη φυλή των ανθρώπων της «κορυφής του κόσμου», των Ινουίτ. Το κορίτσι με τα μάτια του πάγου είναι κυνηγός, μεγαλώνει με τους μύθους της φυλής της, σέβεται τον σαμάνο που γιατρεύει σώματα και ψυχές με τις προσευχές του, ακούει τη σιωπή του παγωμένου τοπίου και προσπαθεί να ερμηνεύσει τα όνειρα, που γίνονται εφιάλτες, χωρίς να ξέρει πως το καλοκαίρι -τον καιρό του κυνηγιού- θα ανακαλύψει την ανολοκλήρωτη υπόστασή της.
Ο Αρκτικός Κύκλος γίνεται σκηνή για την αρχέγονη και μακροβιότερη ιστορία της γης. Της αγάπης. Ένας τόπος χωρίς πυξίδα, με χαμένη την αίσθηση του χρόνου, ιδανικός για να αφορίσει τις αδυναμίες του ανθρώπινου σώματος και να εξυμνήσει το πνεύμα και την ομοιότητα του ανθρώπινου είδους. Ο Τζέιμς και η Νανούκ μεταλλάσσονται χωροχρονικά. Ο Ορφέας και η Ευρυδίκη, η Σαλώμη και ο αναλλοίωτος στον χρόνο ερωτικός χορός της, ο Ψαράς και η Σειρήνα του Τέρνερ, άχρονοι και μοιραίοι ήρωες στην εσχατιά του κόσμου, γράφουν μια ιστορία στον απόλυτο καμβά του λευκού· χρώμα δίνει το μοναδικό Βόρειο Σέλας. Πώς θα συναντηθούν δύο αντίθετοι πόλοι σε ένα σημείο της γης; Η έννοια του έρωτα ξεφεύγει από τη σωματική ένωση και παίρνει διαστάσεις πνευματικής ταύτισης. Μια πραγμάτωση ουτοπική θα λάβει χώρα.
Πλαίσιο σκληρό, μια κοινωνικοιστορική καταγραφή εκ διαμέτρου αντίθετη με την ιστορία των πρωταγωνιστών, για να υπονοήσει τη διαφορετικότητα δύο πολιτισμών, αντιλήψεων και τρόπου διαβίωσης. Στην πορεία φαίνεται πως οι ηθικά και πολιτισμικά ανώτεροι δεν είναι εκείνοι που θεωρούνται δεδομένοι.
Το Λουλούδι της Θάλασσας είναι μια εμπεριστατωμένη καταγραφή της Βρετανίας του 19ου αιώνα, με το αυστηρό εθιμοτυπικό, τα απρόσωπα ηθικά στεγανά, τη μεγάλη διαφοροποίηση στην κοινωνική διαστρωμάτωση, την εύκολη και δύσκολη διαβίωση, του πολιτισμικού της χαρακτήρα, αλλά και της αποικιοκρατικής της πολιτικής, της εμπορικής δραστηριότητας, νόμιμης και άνομης, των επιστημονικών ανακαλύψεων και ερευνών. Στο μυθιστόρημα γίνεται αναφορά στον Δαρβίνο και την εξελικτική του θεωρία, στον Κάρολο Ντίκενς, στην πρώτη έκδοση των Άθλιων του Βίκτωρος Ουγκώ, τον Φραντς Μπόας, τον πολιό εξερευνητή με τα βιωματικές του μελέτες πάνω στη φυλή των Ινουίτ, στον νέο κόσμο που δημιουργείται στη Νέα Ουαλία -την Αυστραλία- στα φονικά φαλαινοθηρικά που γεμίζουν θάνατο τις παγωμένες θάλασσες, στην απάνθρωπη εκμετάλλευση και στην πρόθεση για αφανισμό ιθαγενών ή για την προσπάθεια «εκπολιτισμού» τους, στις φτωχογειτονιές της βικτωριανής περιόδου -τα slums- στα πορνεία και τα καταγώγια, τους σκληρούς ζωολογικούς κήπους ανθρώπων, τη ρακένδυτη και αριστοκρατική πλευρά του Λονδίνου, τη θέση της γυναίκας σε μια κοινωνία αυστηρή και ηθικά άμεμπτη.
Και οι Ινουίτ. Στη γλώσσα τους σημαίνει άνθρωπος. Να τιμούν την ανθρώπινη ύπαρξή τους. Μακριά από τον δυτικό πολιτισμό, σε πλήρη ισορροπία με τη φύση, με εξελιγμένη πνευματικότητα και συναίσθηση, νομάδες που σέβονται τη γη τους και το άγραφο συμβόλαιο με τον τόπο που κατοικούν. Η Νανούκ, μέλος της φυλής των ιθαγενών, εκπρόσωπος των γυναικών του Αρκτικού Κύκλου, άνθρωπος ελεύθερος και γειωμένος στον σκληρό πάγο που πατάει, στη βελουδένια γη του καλοκαιριού που γίνεται κυνηγός, ένα άτομο ελεύθερο με συναισθηματική παιδεία, με όριο τον φόβο στα πνεύματα που κυβερνούν τον λαό της και το μυαλό της. Αρχέγονη και πρωτόλεια γυναικεία μορφή. Μια φιγούρα μητριαρχική που ζει και αντιλαμβάνεται με τη σοφία που αντλεί από το νερό και τη γη. Από τα αστέρια και τα θλιμμένα μάτια της γιαγιάς της, της Νούβουα, που κρύβουν τη γνώση.
Δεν είναι τίποτα τυχαίο σε αυτό το μυθιστόρημα. Η αγάπη κρύβεται σε ημερολόγια ναυτικά, σε μπαούλα ξεχασμένα στον χρόνο, μέσα σε αυτοσχέδιες οικίες από πάγο, με γούνες και ζεστασιά από σώματα ερωτευμένα, σε αμαούτι ραμμένα από βελόνες από κόκκαλα φάλαινας, στη γλώσσα ινουκτιτούτ -απλή και πολυσήμαντη- σε σπίτια σκοτεινά που φωτίζονται για μια στιγμή, τόσο ώστε να αποκαλυφθούν οι αλήθειες που ποτέ δεν ειπώθηκαν. Γενιές θα πλέξουν μια αλυσίδα που δε θα σπάσει ποτέ όποια κι αν είναι η κατάληξη της ιστορίας τους.
Το Λουλούδι της Θάλασσας έχει θεματολογία με διαφορετικές προσεγγίσεις. Πέρα από την ιστορία αγάπης που αφηγείται, είναι και μια φωνή ευαισθητοποίησης. Μηνύματα οικολογικής φύσης διαπνέουν τις νοηματικές της ιστορίας, παίρνει σημαντικότητα η δύναμη και η ταυτότητα της κάθε φυλής και το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης των ανθρώπων, οι βίαιες παρεμβάσεις του πολιτισμού που καταστρέφουν την ομορφιά της διαφορετικότητας, τον ευλαβικό τρόπο που οι άνθρωποι του κάθε τόπου τιμούν τη γη τους, το απάνθρωπο πρόσωπο του πολιτισμού, η καταστροφή που έχει προκαλέσει η ανθρώπινη απληστία και η δίψα για κέρδος. Με μια γραφή σιωπηλή, χωρίς εξάρσεις συναισθηματικές, χωρίς περίεργες λογοτεχνικές τεχνικές εντυπωσιασμού, σαν το περιβάλλον της νήσου Μπάφιν, σαν τον τρόπο που αισθάνεται ο Τζέιμς, σαν τη σιγή του Αρκτικού Κύκλου, καταφέρνει να φωνάξει μια ιστορία που θα μπορούσε να είναι αληθινή. Άλλωστε είναι ο μοναδικός τρόπος για να γραφτεί η ιστορία του Σικρίνακτοκ και της Νανούκ. Μια μελωδία από φυσαρμόνικα, μόνο στη απόλυτη σιγή μπορεί να ακουστεί μέχρι την «κούνια του φεγγαριού»…
Μάθε να ζεις με τη γνώση ότι για κάποιες καταστάσεις δεν μπορείς να κάνεις τίποτα ώστε να τις αλλάξεις.
