Γράφει η Μαρία Σιταρίδου-Τρουλάκη
Ο Ραφαέλο Σάντσιο ντα Ουρμπίνο, γνωστός ως Ραφαήλ, ήταν Ιταλός ζωγράφος και αρχιτέκτονας της πρώιμης Αναγέννησης. Γεννήθηκε στο Ουρμπίνο στις 6 Απριλίου του 1483 ( σύμφωνα με άλλες πηγές στις 28 Μαρτίου) και πέθανε στη Ρώμη στις 6 Απριλίου του 1520, Μεγάλη Παρασκευή, σε ηλικία 37 ετών. Η θρησκευτικότητα της ημέρας του θανάτου του, ενίσχυσε την εικόνα και τη φήμη που τον συνόδευε. Ενταφιάστηκε στο Πάνθεον της Ρώμης.
Ο Ραφαήλ ήταν όμορφος, με καλοσύνη, ευγένεια και ήταν γνωστός ως ο «πρίγκιπας των ζωγράφων».
Στα έργα κυριαρχούσαν η απόλυτη τάξη και αρμονία, καθώς και η ισορροπία σε συνδυασμό με τη δραματική ένταση. Σπουδαιότερα όλων θεωρούνται οι νωπογραφίες του Βατικανού, με γνωστότερο σε μας τη «Σχολή των Αθηνών». Ήταν ο «Άγιος της Αναγέννησης» του οποίου το έργο χαρακτηρίστηκε ως η επιτομή του ανθρωπισμού και του αναγεννησιακού ρεύματος.
Έζησε και δημιούργησε, παράλληλα αλλά και ανταγωνιστικά με δύο τεράστιες μορφές: τον Μιχαήλ Αγγελο και τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Είναι χαρακτηριστικό το περιστατικό που άντλησαν από τα χρόνια της Αναγέννησης οι ερευνητές και ενισχύει την παραπάνω φήμη. Λέγεται ότι μια μέρα, ο Μιχαήλ Άγγελος συνάντησε στην πλατεία του Αγίου Πέτρου τον Ραφαήλ πλαισιωμένο από μία ομάδα νεαρών θαυμαστών, οι οποίοι αποτελούσαν την ακολουθία του. Ο Μιχαήλ Άγγελος τον πλησιάζει και του λέει: «Μοιάζετε περισσότερο με πρίγκιπα παρά με ζωγράφο». Ο Ραφαήλ θα χαρίσει στον Μιχαήλ Άγγελο το πιο ωραίο του χαμόγελο και του απαντά: «Κι εσείς νομίζω ότι μοιάζετε περισσότερο με δήμιο».
Τα πρώτα του καλλιτεχνικά εφόδια τα πήρε από τον πατέρα του, Τζιοβάνι Σάντι, ο οποίος ήταν ζωγράφος στην αυλή του Δούκα του Ουρμπίνο.
Ο πατέρας του είχε ζωγραφίσει τον γιο του ως έναν άγγελο να στέκεται δίπλα στην Παναγία και στον Χριστό, κάνοντας πολλούς εκείνη την εποχή να μιλήσουν για την ευγένεια, την πραότητα και την καλοσύνη που απέπνεε στον πίνακα ο νεαρός Ραφαήλ. Χρόνια αργότερα, ενώ ζούσε στη Ρώμη και βρισκόταν στο απόγειο της φήμης του ο Ραφαήλ συνέχισε να ζει αφοσιωμένος στην τέχνη του, χωρίς να ξεχνά τους ευγενείς τρόπους του και τον πολιτισμό που τον χαρακτήριζε.
Ωστόσο, από κάποιες επιστολές που αντάλλασσε με τον Δούκα της Φεράρα, Αλφόνσο ντ’ Εστε αποκαλύπτεται ότι αυτός ο πράος και γλυκός ζωγράφος, είχε και μια άλλη πλευρά, πιο σκοτεινή. Ο Δούκας ισχυριζόταν ότι ο ζωγράφος τού χρωστούσε έναν πίνακα τον οποίο δεν του έδινε, ενώ τον είχε παραγγείλει και εξοφλήσει. Τελικά η έξωθεν καλή μαρτυρία του Ραφαήλ έπεισε ακόμα και τους αγριεμένους αγγελιοφόρους τους οποίους έστειλε ο Δούκας για να απαιτήσουν να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του ο ζωγράφος. Ήταν όπως υποστηρίζουν οι μελετητές του έργου του, φιλόδοξος και ονειρευόταν να ανέβει τα σκαλιά της επιτυχίας.
Ο Ραφαήλ απέκτησε τεράστιο πλούτο, επένδυσε σε ακίνητα και εξόφλησε όλα τα χρέη που είχε σε φίλους και γνωστούς. Υπήρξε και γενναιόδωρος, αφού στοιχεία μελετητών αποδεικνύουν ότι ο Ραφαήλ είχε δανείσει χρήματα σε δύο τουλάχιστον συναδέλφους του καλλιτέχνες και δεν του τα επέστρεψαν ποτέ. Ούτε όμως ο ίδιος τα απαίτησε.
Στην 500ή επέτειο από τον θάνατο του ζωγράφου, το 2020, ήρθαν και άλλα στοιχεία που τον αφορούν στο φως, με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας. Η επιστήμη μπορεί να δείξει, προσεγγίζοντας με μεγάλη πιστότητα, πώς ήταν πραγματικά ο θρυλικός ζωγράφος. Ένα τρισδιάστατο πορτρέτο καταγράφει κατά 80% πώς ήταν το πρόσωπό του: δημιουργήθηκε στο Πανεπιστήμιο Τορ Βεργκάτα της Ρώμης, από ειδικούς που χρησιμοποίησαν γύψινο καλούπι του κρανίου του, που κατασκευάστηκε όταν έγινε εκταφή του σώματός του το 1833. Έπειτα, το συνέκριναν με πορτρέτα και αυτοπροσωπογραφίες του Ραφαήλ: η ομοιότητα ήταν ξεκάθαρη.
Η φήμη που τον ακολουθούσε, τον ήθελε σεξουαλικά υπερδραστήριο• μάλιστα ο θάνατός του, ύστερα από πυρετό μιας εβδομάδας, είχε αποδοθεί σε σύφιλη. Ωστόσο ένα νέο άρθρο στο περιοδικό «Internal and Emergency Medicine» αναφέρει ότι ο ζωγράφος πιθανότατα κατέληξε από νόσο στους πνεύμονες. Οι επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Μιλάνου οι οποίοι συνέταξαν την έρευνα υποστηρίζουν ότι οι γιατροί την εποχή της Αναγέννησης αντιμετώπιζαν τον πυρετό κάνοντας αφαίμαξη με βδέλλες. Αυτή η διαδικασία μάλλον επιτάχυνε το τέλος του Ραφαήλ αντί να τον βοηθήσει να αναρρώσει.
Όπως και να έχει, ο Ραφαήλ ήταν μία λαμπερή προσωπικότητα και οι μύθοι και οι αποκαλύψεις για τη ζωή και το έργο του θα συνεχίσουν να απασχολούν τους ερευνητές και τους φανατικούς θαυμαστές του. Το τρισδιάστατο πορτρέτο του που κατάφεραν οι επιστήμονες να δημιουργήσουν, παρουσιάστηκε επισήμως στο Ουρμπίνο της Ιταλίας. Έτσι ξαναζωντάνεψε ο νεαρός που κατάφερε να αλλάξει με την τόλμη, την ομορφιά και την αλήθεια του, τους κανόνες της τέχνης.
Ο ουμανιστής φίλος του Πιέτρο Μπέμπο χάραξε επάνω στη μαρμάρινη σαρκοφάγο του στο Πάνθεον:
Εδώ αναπαύεται ο Ραφαήλ. Ενόσω ζούσε, η Φύση τρόμαζε μπροστά του μήπως νικηθεί. Τώρα που κείνος πέθανε, φοβάται μην πεθάνει μαζί του.
