Γράφει η Σοφία Σιγάλα
Το όνομά της σημαίνει «έχει φτάσει η όμορφη» και η προτομή από ασβεστόλιθο που ανακαλύφθηκε το 1912, του Τούθμωσι, αποδεικνύει το προσωνύμιο που της δόθηκε, αλλά και τη δοξασία πως δεν είναι Αιγύπτια -ίσως από κάποιο άλλο γειτονικό βασίλειο. Οι αναλογίες του προσώπου της είναι τέλειες -από αρκετούς θεωρείται το αρχαίο ισοδύναμο της Αναγεννησιακής Μόνα Λίζα- η αριστοκρατική της καταγωγή αδιαμφισβήτητη. Η βασίλισσα Νεφερτίτη αποτελεί μέχρι και σήμερα ένα μυστήριο. Λέγεται πως ο τάφος της έχει ανακαλυφθεί, αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος. Αν διαπιστωθεί, θα πρόκειται για τη μεγαλύτερη ανακάλυψη στην ιστορία της αιγυπτιακής αρχαιολογίας. Πάντως η ζωή της αποτελεί έναν μύθο και η βιβλιογραφία και τα μυθιστορήματα για τον βίο της είναι πολλά και πολύ αγαπητά από τον κόσμο.
Φιλόδοξη και αλαζονική προσωπικότητα, κυνήγησε με τον σύζυγό της Ακενατόν τη χίμαιρα ενός νέου θεού, προκαλώντας συγκρούσεις και μίση στη χώρα της. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Νεφερτίτη δεν ήταν καθόλου αγαπητή στον λαό, γεύτηκε ωστόσο τη ζωή μέχρι το μεδούλι της: δόξα, χλιδή, έρωτες, κραιπάλη, αποθέωση, αλλά και διωγμούς, ταπεινώσεις και εξαθλίωση. Η ζωή της εντυπωσιακή και αμφιλεγόμενη. Παντρεύτηκε τον Φαραώ της 18ης δυναστείας του Νέου Βασιλείου της Αιγύπτου, Αμενόφι τον Δ’ , που μετονομάστηκε σε Ακενατόν και προσπάθησε να δημιουργήσει μια νέα μονοθεϊστική θρησκεία με θεό τον Άτον, μια νέα πρωτεύουσα και να τα έρθει αντιμέτωπος με τη θρησκευτική ηγεσία, το ιερατείο της χώρας.
Το βασιλικό ζεύγος χτίζει από την αρχή μια νέα πρωτεύουσα, την αφιερώνει στον ένα και μοναδικό θεό Ήλιο, την ονομάζει Ακενατόν και καταλύει ό, τι έχει σχέση με την παλιά θρησκεία και τους αμέτρητους θεούς που λατρεύονται μέχρι τώρα. Πριν 3500 χρόνια, η απόφαση αυτή καταγράφεται ως μία από τις πρώτες προσπάθειες να εδραιωθεί η μονοθεϊστική λατρεία. Με την καταστροφή της νέας πρωτεύουσας και τον θάνατο των δύο βασιλέων, τα έγγραφα και οι μαρτυρίες καταστρέφονται από το πλήθος που ξεσηκώνεται εναντίον τους. Οι αποδείξεις και οι λεπτομέρειες χάνονται. Το μένος καταστρέφει πολύτιμες πληροφορίες κοινωνικού και ιστορικού ενδιαφέροντος. Η φιλόδοξη βασίλισσα διψάει για την απόκτηση διαδόχου, ο βασιλιάς προσπαθεί να εδραιώσει όσα πρεσβεύει. Δεν αντιλαμβάνεται κανείς από τους δύο το παρασκήνιο που εξυφαίνεται πίσω από την πλάτη τους. Το ιερατείο δε θα επιτρέψει ποτέ την απομάκρυνσή του από τα κέντρα της εξουσίας, τα πάντα θα εξαφανιστούν με μυστηριώδη τρόπο…
Η ωραία της Αιγύπτου είχε πρωτοφανή εξουσία για σύζυγο βασιλιά και ενδεχομένως να παρέμεινε κυρίαρχος της Αιγύπτου ακόμα και μετά τον θάνατό του άντρα της, μέχρι τη βραχύβια βασιλεία του Τουταγχαμόν, του νεαρού πρίγκιπα ο ασύλητος τάφος του οποίου συγκλόνισε την παγκόσμια αρχαιολογική κοινότητα στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.
Ο γάμος και η βασιλεία
Η Νεφερτίτη γεννιέται γύρω στο 1370 π.Χ., αν και δεν είναι πολλά γνωστά για τα παιδικά της χρόνια, ούτε και υπάρχει φυσικά ιστορική και αρχαιολογική συναίνεση. Αν και το όνομά της -η ωραία έχει φτάσει- δείχνει πως η καταγωγή της δεν έχει σχέση με την Αίγυπτο, αρκετοί πιστεύουν πως είναι κόρη ανώτατου αξιωματούχου της Αιγύπτου, κάτι που φαίνεται να επιβεβαιώνεται από τον κανονισμένο γάμο της με τον νεαρό πρίγκιπα της Αιγύπτου, γιο του φαραώ Αμενόφη Γ’, και κατοπινό Αμενόφη Δ’. Η πανέμορφη Νεφερτίτη παντρεύεται πράγματι τον αιρετικό διάδοχο του αιγυπτιακού στέμματος, με σκοπό μάλιστα να τον αποτρέψει από τον παραλογισμό της νέας θρησκείας που άρχισε να λατρεύει ο νεαρός δελφίνος. Η ημερομηνία του γάμου τους δεν είναι γνωστή, πρέπει πάντως να συνέβη όταν η Νεφερτίτη ήταν 15 ετών…Τα ευρήματα από τις αναπαραστάσεις της εποχής δείχνουν πως η νεαρή βασίλισσα έχει αποκτήσει πολλά προνόμια, τέτοια που μέχρι τότε κατείχε μόνοι ένας Φαραώ, που σημαίνει πως κατέχει περίοπτη θέση στη βασιλεία του νέου κόσμου που προσπαθείται να στηθεί. Οι αναπαραστάσεις δείχνουν ακόμα και να φιλιούνται ή να καβαλούν το άρμα μαζί, κάτι που αποκαλύπτει τόσο τον μεγάλο έρωτα και θαυμασμό που έτρεφε προς τη βασίλισσα ο φαραώ όσο και τους πολλαπλούς ρόλους που διατηρούσε η Νεφερτίτη στην ηγεμονία της στον θρόνο της Αιγύπτου. Η Νεφερτίτη γέννησε έξι κόρες, πράγμα που σημαίνει πως δεν έδωσε ποτέ διάδοχο στον Ακενατόν. Ο Τουταγχαμόν θεωρείται διάδοχος από τη δεύτερη στη, τάξη βασίλισσα.
Η προτίμηση που έδειχνε πάντως ο φαραώ στη βασίλισσά του φανερώνεται από επιγραφή που έχει ανασυρθεί από την πόλη Ακενατόν και γράφει: «Η κληρονόμος, μεγάλη σε πλεονεκτήματα, κυρία των χαρίτων, γλυκιά του έρωτα, οικοδέσποινα του Νότου και του Βορρά, ωραία στο πρόσωπο, που το κοσμούν τα δυο φτερά. Αγαπημένη του ζωντανού Ατόν, η πρώτη σύζυγος του βασιλιά, που την αγαπά. Κυρία των Δύο Γαιών. Ανυπέρβλητη του έρωτα, Νεφερτίτη, που ζει στην αιωνιότητα για πάντα»…
Αν και προσπαθεί να αλλάξει τη γνώμη του φαραώ, ως προς τη λατρεία ενός και μόνο Θεού, δεν τα καταφέρνει. Έτσι συνηγορεί και συμβασιλεύει. Ο πολυθεϊσμός της Αιγύπτου τέθηκε στο περιθώριο, οι ιερείς έχασαν τα προνόμιά τους και όλα άλλαξαν, θρησκευτικώς μιλώντας: η νέα ιερή μυθολογία αναγνώριζε ως μόνο θεό τον Ατόν, απορρίπτοντας το πολυθεϊστικό σύμπαν του πανάρχαιου βασιλείου. Η καινούρια πρωτεύουσα είναι το δεύτερο πλήγμα στη χρόνων καθεστηκυία τάξη της Αιγύπτου. Ο ρόλος της Νεφερτίτης σε όλα αυτά καθοριστικός: ο φαραώ και η βασίλισσα κυβερνούν από κοινού, μαζί ανατρέπουν το παλιό πάνθεο, μαζί εμπνέονται την υπόσταση του καινούριου θεού και μαζί σχεδιάζουν τη νέα πρωτεύουσα. Από κοινού, το διασημότερο βασιλικό ζεύγος της Αιγύπτου βάζει σκοπό να αλλάξει τα πάντα, θέτοντας σε μεγάλες περιπέτειες τη Χώρα του Μεγάλου Ποταμού. Το ιερατείο θα ακολουθήσει τις προσταγές του φαραώ, αλλά ποτέ δε θα δεχτεί τη νέα πραγματικότητα. Ο διαρκής πόλεμος με την άρχουσα θρησκευτική τάξη είναι δεδομένη. Υπονομεύσεις, συνωμοσίες και η κατάλληλη στιγμή για την ανατροπή…Η Αίγυπτος έχει αγγίξει τον κολοφώνα της πολιτισμικής ακμής της, αλλά η παραίτηση του φαραώ από οτιδήποτε έχει να κάνει με την άμυνα του κράτους ακι της εξωτερική πολιτικής, θα φέρει τη ρήξη.
Οι θεωρίες για τη Νεφερτίτη
Η καταστροφή της Ακενατόν θεωρείται αδιάσειστη απόδειξη, όταν από τον 13ο αιώνα, οποιαδήποτε πληροφορία για το βασιλικό ζεύγος έχει χαθεί. Η πόλη καταστρέφεται συθέμελα από το πλήθος που ορίζεται από το ιερατείο της Αιγύπτου. Οι θεωρίες για τη μετέπειτα ζωή της βασίλισσας πολλές. Πολλοί θέλουν τη Νεφερτίτη να εξορίζεται στο Βόρειο Παλάτι της Αμάρνα και τον Ακενατόν να την αλλάζει με μια από τις δευτερεύουσες βασιλικές συζύγους του, πιθανότατα αυτή που του χάρισε τον διάδοχο Τουταγχαμόν. Άλλη θεωρία έχει αποκτήσει σήμερα μεγάλο ιστορικό έρεισμα, αν και οι επιστήμονες θεωρούν ότι η Νεφερτίτη πρέπει να πέθανε πριν αντικατασταθεί στη φαραωνική καρδιά με έτερη σύζυγο. Τέλος, σε μια από τις λιγότερο πιθανές αλλά εξίσου κραταιές θεωρίες για την τύχη της, η Νεφερτίτη φαίνεται να αναλαμβάνει τη ηνία της Αιγύπτου στο σύντομο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από τον θάνατο του συζύγου της μέχρι την ενθρόνιση του Τουταγχαμόν. Η πιο παράδοξη όμως από όλες είναι αυτή που θεωρεί πως η Νεφερτίτη συνέχισε να βασιλεύει σαν άντρας! Λέγεται πως ο νεαρός φαραώ Smenkhkare, που βασίλεψε αμέσως μετά τον Ακενατόν για σύντομο διάστημα δεν ήταν γιος του, αλλά η ίδια η Νεφερτίτη, που ανέλαβε την εξουσία και διοικούσε πια το βασίλειο ως άντρας, ίση μεταξύ ίσων.
Όποια ιστορία κι αν είναι πραγματική, το σίγουρο είναι πως η Νεφερτίτη ήταν μια ισχυρή βασίλισσα. Μια έντονη προσωπικότητα που κατάφερε να συμβασιλέψει και να πάρει διαφορετική υπόσταση, ως γυναίκα του φαραώ, από αυτή που ίσχυε μέχρι τότε στο βασίλειο της Αιγύπτου. Δε λείπουν άλλωστε οι αναπαραστάσεις που τη δείχνουν να φορά το στέμμα του βασιλιά ή, σε άλλες, να κατατροπώνει τους εχθρούς της Αιγύπτου. Η ταυτοποίηση της πραγματικής μούμιας της Νεφερτίτης και της ιστορίας της θα είναι μια από τις μεγαλύτερες ανακαλύψεις…
