Γράφει η Μαρία Σιταρίδου-Τρουλάκη
Κάθε χρόνο και προς τα τέλη Μαΐου, λίγο πριν χαράξει και όσο ακόμη «κρατάει» η πρωινή δροσιά, στη θέση Θυμέ Κάμπος στην επαρχία Σφακίων, κοντά στο Φραγκοκάστελο, συμβαίνει το παράδοξο φαινόμενο της «μάχης των σκιών». Πάνω από το βενετσιάνικο κάστρο που βρίσκεται στην παραλία, μαυροντυμένες σκιές πολεμιστών με άλογα, σπαθιά και πανοπλίες, για δέκα περίπου λεπτά της ώρας, και μέχρι να ανατείλει ο ήλιος, καλπάζουν πάνω από τις πολεμίστρες και χάνονται στο Λιβυκό πέλαγος. Είναι οι Δροσουλίτες, οι ψυχές των σφαγμένων παλλικαριών του Χατζημιχάλη Νταλιάνη, του πρώτου αρχηγού του ελληνικού ιππικού, που αναλαμβάνει την επανάσταση στην Κρήτη και τον Μάιο του 1828, στο Φραγκοκάστελο, στα Σφακιά, δίνει την τελευταία του ηρωική μάχη.
Μύθος οι Δροσουλίτες; Μάλλον, αλλά όσοι έχουν δει το θέαμα, συμβουλεύουν ότι, αν κάποιος σταθεί στην πεδιάδα και όχι στα υψώματα, μπορεί να το δει. Ο Χατζημιχάλης γεννήθηκε στο Δελβινάκι της Ηπείρου.Το 1816 γίνεται μέλος της Φιλικής εταιρείας και με δικά του χρήματα οργανώνει το πρώτο ιππικό σώμα στην Ελλάδα και με αυτό συμμετέχει στην επανάσταση.
Προς το τέλος του 1827 δέχεται πρόσκληση από εκπρόσωπο των επαναστατημένων Κρητών, να μεταβεί στην Κρήτη και να αναλάβει την ηγεσία της Επανάστασης. Ο Νταλιάνης οργανώνει στρατιωτικό σώμα 100 ιππέων και περίπου 500 πεζών και στις 5 Ιανουαρίου φτάνει στη Γραμβούσα με το μπρίκι «Λεωνίδας». Τα Σφακιά γίνονται το ορμητήριό του. Ο Αλβανός πασάς της Κυδωνίας, ο Μουσταφά, στρατοπέδευσε στις Βρύσες του Αποκόρωνα προειδοποιώντας τους Σφακιανούς να μην ανακατευτούν. Προσπάθησε να τους δελεάσει με προνόμια αν έμεναν αμέτοχοι στον αγώνα εναντίον του «ξένου», αλλά οι Σφακιανοί δεν του έδωσαν σημασία.
Στις 8 Μαΐου, ο Νταλιάνης και οι άντρες του στήνουν ενέδρα και σκοτώνουν ένα τμήμα Τούρκων από το Ρέθυμνο που ερχόταν να ενισχύσει το Μουσταφά. Εξοργισμένος ο Μουσταφά, του στέλνει τελεσίγραφο σε 10 μέρες να έχει φύγει από το νησί. Ο Χατζημιχάλης του απάντησε ότι κατέβηκε στην Κρήτη για να πολεμήσει και με τη βοήθεια του Θεού να νικήσει. Στη συνέχεια καταλαμβάνει το Φραγκοκάστελο, κατασκευάζει τρεις προμαχώνες και περιμένει τον Μουσταφά. Οι Σφακιανοί τον πιέζουν να αφήσει γύρω στους 100 άντρες του εκεί και εκείνος με τους υπόλοιπους να πάνε στα υψώματα και από ‘κει να χτυπήσουν όταν επιτεθεί ο Μουσταφά στο φρούριο, καθώς δεν είχαν εμπειρία σε μάχες με το ιππικό σε παράταξη. Εκείνος όμως δε σήκωνε κουβέντα και ήθελε το ιππικό κι έτσι, έμεινε στο Φραγκοκάστελο.
Στις 13 Μαΐου, ο Μουσταφά, επικεφαλής 8.000 πεζών, 400 ιππέων και με έξι κανόνια, ξεκινά από τις Βρύσες για το Φραγκοκάστελο. Η επίθεση αρχίζει ξημέρωμα της 17ης Μαΐου με τη μάχη να φαίνεται άνιση. Οι στρατιώτες του Χατζημιχάλη, που ήταν στον προμαχώνα, έμειναν γρήγορα από πυρομαχικά κι έτσι οι Οθωμανοί τον κατέλαβαν σκοτώνοντάς τους όλους. Ο Χατζημιχάλης, επιχειρώντας ηρωική έξοδο, βγαίνει από το φρούριο με τους ιππείς του, για να μπορέσουν οι υπερασπιστές που ήταν στους προμαχώνες να μπουν στο φρούριο. Στην πύλη του κάστρου δόθηκε η μεγάλη μάχη. Η πύλη έφραξε απ τους νεκρούς. Ο Χατζημιχάλης με μερικούς στρατιώτες ψάχνουν άλλο σημείο πρόσβασης, αλλά οι Οθωμανοί τον περικυκλώνουν. Πολεμάει γενναία μέχρι την τελευταία στιγμή. Κάποια στιγμή σπάζει το σπαθί του και σκοτώνεται το άλογό του. Πέφτει στα χέρια των Οθωμανών οι οποίοι τον κατακρεούργησαν και πήγαν το κεφάλι του τρόπαιο στο Μουσταφά. Εκείνος θύμωσε γιατί ήθελε τον Χατζημιχάλη ζωντανό. Ήταν 18 Μαΐου.
Για καιρό λέγανε, πως έπρεπε να ακούσει τους Σφακιανούς και να δοθεί η μάχη στα βουνά: «Ήτονε κουζουλός και δεν εγροίκα κανέναν. Εμείς του ΄παμε να πάει τσι Μαδάρες…»
Λίγες μέρες αργότερα, κάποια μοναχή Μαγδαληνή βρήκε το σώμα και το κεφάλι του Νταλιάνη και το έθαψε στη μονή του Αγίου Χαραλάμπους. Το κάστρο ερήμωσε και η άμμος σκέπασε τα άταφα πτώματα. Η παράδοση λέει πως, αν το σώμα είναι άταφο, η ψυχή δεν ησυχάζει… Από τότε, κάθε χρόνο, την ίδια πάντα μέρα και ώρα, στο πρώτο πρωινό φως, ένα πλήθος σκιών παρελαύνει στον ορίζοντα κατά τη μεριά της ανατολής. Είναι πεζοί και καβαλάρηδες, με φέσια, περικεφαλαίες, με γιαταγάνια και αρματωσιές· κάτι σαν μάχη σκιών.
Μ΄ ακόμη και το σήμερο, στις δεκαφτά του Μάη ούλο τ’ ασκέρι φαίνεται με τον Χατζημιχάλη. Και πολεμούν στα σύννεφα κι ακούγοντ΄ οι μπουρμπάδες. Φωνές και αλογοπεταλιές στου Καστελλιού τσι μπάντες. Ούλ΄ οι αλαφρόστρατοι, θωρούν τσι και τρομάζουν, μα κείνοι -Θεός σχωρέσει των- κανένα δεν πειράζουν… Άραγες κι είντα θέλουσι κι είντα μασέ θυμίζουν; Αυτούς που σφάχτηκαν εκειά και τα βουνά ραΐζουν…
Η επιστήμη δεν κατάφερε ακόμα να εξηγήσει το φαινόμενο και το πιθανότερο είναι ότι δε θα καταφέρει να το εξηγήσει ποτέ. Πρόκειται για οφθαλμαπάτη ή φυσικό φαινόμενο; Πάντως, τέτοια εποχή, πολλοί ξενυχτούν στην παραλία περιμένοντας να χαράξει, αναζητώντας στις δροσοσταλίδες της αυγής τους μαχητές του Νταλιάνη, αδιαφορώντας αν τους λεν αλαφροΐσκιωτους.
Το 1891, ένα απόσπασμα Τούρκων που είδε το φαινόμενο τρόμαξε και πήρε θέση μάχης! Το ίδιο συνέβη και στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής όταν οι άνδρες ενός γερμανικού αποσπάσματος θεώρησαν τις σκιές αντάρτες και έριξαν με τα πολυβόλα νομίζοντας ότι έγινε απόβαση.
Όπως και να’ χει αν κάποιος βρεθεί στα Σφακιά τον μήνα Μάιο, αν κάνει μία βόλτα στο Φραγκοκάστελο, μπορεί να είναι τυχερός και να δει τις «Σκιές της Ιστορίας»…
