Γράφει η Μαρία Σιταρίδου-Τρουλάκη
Με την ένωση των Ιονίων Nήσων με την Ελλάδα το 1864 η Κερκυραϊκή Εβραϊκή κοινότητα αποτελούσε τη μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα της Ελλάδας. Η συρρίκνωσή της όμως, άρχισε με ένα αντισημιτικό πογκρόμ που ξέσπασε το 1891. Από τους 5000 Εβραίους του νησιού 2000 με 3000 έφυγαν μόνιμα από το νησί. Με την απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου την 28η Οκτωβρίου 1940, οι Εβραίοι και οι Χριστιανοί της Κέρκυρας πολέμησαν μαζί για να υπερασπιστούν την πατρίδα. Στα χρόνια της ιταλικής κατοχής του νησιού (1941-1943) οι Εβραίοι της Κέρκυρας δεν αντιμετώπισαν σοβαρούς διωγμούς από τους Ιταλούς κατακτητές. Τα πράγματα όμως άλλαξαν δραματικά γι’ αυτούς, από τον Σεπτέμβριο του 1943, με την κατάληψη της Κέρκυρας από τους Γερμανούς. Ακολούθησαν καταστροφές στις συναγωγές και στα νεκροταφεία της κοινότητας.
Στις 8 Ιουνίου 1944 εκδόθηκε διαταγή να παραμείνουν όλοι οι Εβραίοι στα σπίτια τους. Μια μικρή μερίδα κατάφερε να διαφύγει στην εξοχή, ενώ κάποιοι βρήκαν καταφύγιο σε γείτονές τους. Σύμφωνα με τη μαρτυρία της τελευταίας επιζήσασας από το Άουσβιτς, Ρεβέκκας Ααρών, στις 9 Ιουνίου τους συγκέντρωσαν όλους μέσα στο Παλαιό Φρούριο. Στην κάτω πλατεία, εκεί που είναι οι άμαξες είχαν ένα τραπέζι οι Γερμανοί όπου έγραφαν, ενώ συνεχώς τους είχαν υπό την απειλή των όπλων.
Η 1η αποστολή προς τα στρατόπεδα συγκεντρώσεων έγινε την 11η Ιουνίου, ημέρα Δευτέρα, μέσω Ηγουμενίτσας. Τους φόρτωσαν σε μαούνες που τις έσυρε ένα καΐκι με μοτέρ. Συνολικά μεταφέρθηκαν 500 άτομα. Από την Ηγουμενίτσα με φορτηγά αυτοκίνητα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα όπου τους έκλεισαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου.
Η 2η αποστολή πραγματοποιήθηκε τη 14η Ιουνίου, ημέρα Τετάρτη μέσω Λευκάδας- Πατρών, ενώ η 3η και τελευταία αποστολή έγινε τη 17η Ιουνίου. Έτσι, στις 20 Ιουνίου 1944 όλοι οι Εβραίοι της Κέρκυρας ήταν συγκεντρωμένοι στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Από εκεί ξεκίνησε το μακάβριο ταξίδι τους και μετά από εννέα μέρες 1800 συνολικά Εβραίοι της Κέρκυρας έφτασαν στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Αυτοί που κατάφεραν να επιζήσουν και να σωθούν ήταν λιγότεροι από διακόσιους.
Το πέρασμα των Εβραίων της Κέρκυρας όπως το θυμούνται οι Λευκαδίτες
Στις 14 Ιουνίου 1944 οι Γερμανοί φρουροί αποβίβασαν τους Εβραίους της Κέρκυρας, περίπου 500 άτομα, στην παραλία της Λευκάδας, σε χώρο περιφραγμένο με συρματόπλεγμα. Οι κάτοικοι του νησιού υποδέχτηκαν τους αιχμαλώτους με αίσθημα βαθιάς συμπόνιας και αλληλεγγύης. Η αλληλεγγύη εκφράστηκε αυθόρμητα και οργανωμένα μέσα σε εκείνες τις δύσκολες ημέρες που το νησί οδηγείτο στον αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο. Οι γαβριάδες και οι γυναίκες της παραλίας προσέτρεξαν εκεί για να προσφέρουν ένα κομμάτι ψωμί στους κατατρεγμένους εβραίους. Η τοπική επιτροπή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού θα συντονίσει τη βοήθεια σε τρόφιμα, σούπες, νερό, ψωμί, φρούτα και ρούχα. Επίσης στον συντονισμό της βοήθειας προς τους διωκόμενους Εβραίους συμβάλλουν τα μέλη του ΕΑΜ. Στην παραλία στο χώρο της Οινοποιητικής Εταιρείας Μανιάκη ετοιμάζονται δύο καζάνια για την παρασκευή φαγητού με ευθύνη των παραπάνω οργανώσεων.
Λευκαδίτες έμποροι και επαγγελματίες που διατηρούσαν οικονομικές σχέσεις με τους Εβραίους εμπόρους της Κέρκυρας θα συμβάλλουν με χρήματα και θα μεσολαβήσουν για τη διαφυγή ορισμένων Εβραίων της Κέρκυρας. Ανάμεσα στους πρώτους που προσέτρεξαν για βοήθεια στον χώρο της παραλίας ήταν και ο ορθόδοξος ιερέας Δημήτρης Θωματζίδης ή παπα-πρόσφυγας, που κατάγονταν από τη Σαμψούντα της Μικράς Ασίας. Ο παπάς ήρθε σε επαφή με τον Ιούλιο Γιοχάνα του Δανιήλ, έμπορο από την Κέρκυρα ηλικίας 45 ετών και του έδωσε ένα τσιγάρο. Ο Γερμανός φρουρός που είδε τη σκηνή ανάγκασε τον Γιοχάνα να γονατίσει, τον πυροβόλησε και τον σκότωσε, τραυμάτισε δυο τρεις άλλους Εβραίους και έριξε κάτω τον παπα-πρόσφυγα και τον ποδοπάτησε. Ο Ιούλιος Γιοχάνας μεταφέρθηκε με κάρο και θάφτηκε στον ανατολικό τοίχο του νεκροταφείου της Λευκάδας. Η πράξη αυτή προξένησε βαθιά θλίψη, μεγάλωσε το μίσος των κατοίκων της Λευκάδας κατά των κατακτητών και δημιούργησε προς στιγμή ένα μούδιασμα που ανέκοψε κάποιες προσπάθειες για τη διαφυγή ορισμένων Εβραίων.
Δεύτερο σημαντικό επεισόδιο ήταν η διαφυγή δύο νέων Εβραίων από τον κλοιό των Γερμανών που ήταν μέλη της ελληνικής εβραϊκής συναγωγής. Κατά άλλους μάρτυρες διέφυγε και μία γυναίκα και μερικοί ακόμη. Στη διαφυγή τους συνέβαλαν εργαζόμενοι στο λιμάνι και μέλη του ΕΑΜ, ένας πλοιοκτήτης και ψαράδες, μέλη επίσης του ΕΑΜ. Να σημειωθεί ότι και άλλοι ψαράδες βοήθησαν με διάφορους τρόπους τους κατατρεγμένους Εβραίους.
Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο δεύτερος Εβραίος φυγαδεύτηκε στην Ακαρνανία αφού τον έκρυψαν στο νησάκι του Αλέξανδρου. Οι Εβραίοι παρέμειναν στη Λευκάδα δύο μέρες και ύστερα η αποστολή αναχώρησε για την Πάτρα με προορισμό το Άουσβιτς. Μία τρίτη αποστολή έφυγε από την Κέρκυρα στις 17 Ιουνίου 1944 και αυτή πέρασε από τη Λευκάδα για να συγκεντρωθούν όλοι οι Κερκυραίοι Εβραίοι στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου και από κει στα Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Τα όσα συνέβησαν στη Λευκάδα, τις λίγες ώρες του Ιουνίου 1944, που οι Εβραίοι της Κέρκυρας πέρασαν από εκεί, οδηγούμενοι στα χιτλερικά στρατόπεδα του θανάτου, απέδειξαν το μεγαλείο της καρδιάς των απλών ανθρώπων του νησιού, όταν αυθόρμητα έσπευσαν να βοηθήσουν τους συνανθρώπους τους που βρίσκονταν σε ώρα ανάγκης. Εκείνη την ώρα οι Λευκαδίτες δε γνώριζαν ούτε για τη φρίκη των γερμανικών στρατοπέδων, ούτε για την προγραμμένη τύχη των Εβραίων. Είδαν καταδιωκόμενους αθώους συνανθρώπους τους και έσπευσαν να τους προσφέρουν ότι ο καθένας μπορούσε. Ο κάθε Λευκαδίτης έκανε ότι αντιλαμβανόταν ότι όφειλε να πράξει.
