Γράφει η Νατάσα Μουτούση
Το βιβλίο αυτό είναι μία εξαιρετική πραγματεία! Είναι ένα σύγγραμμα που περιέχει μία ολοκληρωμένη έκθεση συλλογισμών και συμπερασμάτων του Αμερικανού διπλωμάτη και φιλέλληνα, Τζόρτζ Χόρτον, ο οποίος υπηρετούσε ως γενικός πρόξενος των ΗΠΑ στη Σμύρνη, την εποχή της Μικρασιατικής Καταστροφής. Αναφέρεται διεξοδικά στα γεγονότα που προηγήθηκαν των συγκλονιστικών περιστατικών της 13ης Σεπτεμβρίου 1922,όπως και αυτά που ακολούθησαν την καταστροφή μίας πόλης με τον τόσο ανθηρό πολιτισμό και οικονομική ισχύ.
Ο συγγραφέας, ως αυτόπτης μάρτυρας, δεν μπορεί να είναι αμερόληπτος, αλλά η αφήγηση θεωρείται βαθιά πολιτική και αξιόπιστη. Επιρρίπτει την ευθύνη για την βία στους Τούρκους, τονίζοντας ότι οι Τούρκοι εκείνοι του τότε και του σήμερα είναι οι ίδιοι και απαράλλακτοι με εκείνους που πέρασαν με τον Μωάμεθ τον Πορθητή τις πύλες της Κωσταντινούπολης την 29η Μαΐου του 1453.Επικρίνει όμως και τους Έλληνες, κυρίως για τις ενέργειες που προηγήθηκαν του 1922, με την απόβαση του Ελληνικού Στρατού το 1919 στην περιοχή. Μεγάλο μερίδιο ευθύνης καταλογίζει και στον συμμαχικό στόλο που παρακολουθούσε άπραγος και αρνήθηκε τη βοήθεια που μπορούσε να προσφέρει στον κατατρεγμένο χριστιανικό πληθυσμό, διατηρώντας μία απαράδεκτη παθητική στάση.
Ο Τζόρτζ Χόρτον κρατάει αδιάλειπτα σημειώσεις με λεπτομέρειες και είναι σε θέση να αφηγηθεί με καθαρό και πειστικό λόγο την ιστορία, στοχεύοντας στην ανάδειξη της σκοπιμότητας της συστηματικής εξόντωσης του χριστιανισμού στην Εγγύς Ανατολή. Η ευθύνη είναι ξεκάθαρη για τον Μουσταφά Κεμάλ, αργότερα γνωστό ως Ατατούρκ, και στον απείθαρχο στρατό του αποτελούμενο από τακτικούς και άτακτους στρατιώτες. Η αφήγηση γίνεται αρχικά γλαφυρή και στη συνέχεια καθηλωτική, όταν περιγράφονται οι θηριωδίες των Τουρκικών Δυνάμεων που πυρπολούν σκόπιμα τη πόλη. Ρίχνει άπλετο φως στις άγνωστες ιστορικές στιγμές όταν διαπράχθηκαν κολοσσιαία εγκλήματα σε βάρος της ανθρώπινης υπόστασης. Αν και κατηγορεί τους Τούρκους γι’ αυτόν τον υποβιβασμό της ανθρώπινης φυλής, για τους βιασμούς και τους φόνους, μέμφεται τις Δυτικές Δυνάμεις που μπορούσαν να έχουν αποτρέψει έγκαιρα αυτή τη διεθνή, όπως τη χαρακτηρίζει, κρίση και το ανελέητο, στυγερό φονικό.
Ο Τζόρτζ Χόρτον βρίσκεται στη Σμύρνη, την πανέμορφη αυτή πόλη με το εκπληκτικό λιμάνι, το μοναδικό της Ανατολής, από το 1911 μέχρι το 1917, εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της Αντάντ στη Μ. Ασία, κατά την περίοδο που η Τουρκία διακόπτει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Βρίσκεται εκεί και καταγράφει τις τρομερές σφαγές των Αρμενίων το 1915-16, αναχωρεί, και επιστρέφει το 1922 για να γίνει μάρτυρας της πυρπόλησης της πόλης τη 13η Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Περιγράφει ανατριχιαστικά πώς οι Τούρκοι πυρπολούν την αρμενική συνοικία βάζοντας φωτιά στο άκρο της, σκόπιμα στο σημείο εκείνο όπου, ενώ φυσάει δυνατός άνεμος προς το χριστιανικό τμήμα, είναι μακριά από το τουρκικό ,το οποίο είναι ασφαλές. Έτσι, η τουρκική συνοικία μένει ανέπαφη από τη καταστροφή. Ενισχύουν συνεχώς τη φωτιά με εύφλεκτα υγρά και την καθοδηγούν προς τα καλοχτισμένα σύγχρονα ελληνικά και ευρωπαϊκά τμήματα. Η πόλη έχει υποφέρει από σεισμούς στο παρελθόν και οι σκελετοί των σπιτιών ήταν από ξύλινα δοκάρια για να μην γκρεμίζονται εύκολα, τα οποία όμως τώρα γίνονται εύφλεκτα. Οι τελευταίοι Έλληνες στρατιώτες, μετά την ανεπανόρθωτη ήττα που έχουν υποστεί, περνάνε από τη Σμύρνη από το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου, υποχωρούντες σε άθλια κατάσταση και οι Τούρκοι έχουν πλέον τον πλήρη έλεγχο. Οι λεηλασίες εξαπλώνονται και οι φόνοι αυξάνονται. Ένας Αμερικανός γίνεται μάρτυρας μιας φοβερής σκηνής, όταν βλέπει έναν Τούρκο να κτυπάει με αγριότητα έναν άνδρα «μέχρι που δεν έμεινε ούτε ένα κόκαλο άθικτο στο σώμα του».
Οι κάτοικοι τρέχουν αλλόφρονες προς την προκυμαία σε μία απέλπιδα προσπάθεια σωτηρίας. «Η στενή προκυμαία είναι γεμάτη από ένα πλήθος που μεγάλωνε συνεχώς, έχοντας τη φωτιά πίσω του και τη θάλασσα μπροστά του, και έναν ισχυρό στόλο από συμμαχικά πολεμικά πλοία, ανάμεσα στα οποία και δύο αμερικανικά αντιτορπιλικά, αγκυροβολημένα σε μικρή απόσταση από τη προκυμαία να παρακολουθούν». Απλά να παρακολουθούν!
Ο Αμερικανός πρόξενος περιγράφει τη σκηνή της αναχώρησης του, με την Ελληνίδα σύζυγο του από την καιόμενη Σμύρνη, κατά τη στιγμή της δικής του διάσωσης και απομάκρυνσης από το λιμάνι.
Καθώς απομακρυνόταν το αντιτορπιλικό από τη φοβερή σκηνή κι έπεφτε το σκοτάδι, οι φλόγες γινόταν όλο και πιο λαμπερές δημιουργώντας μία σκηνή τρομερή και απαίσιας ομορφιάς.
Οι Έλληνες Οθωμανοί υπήκοοι ήταν πεπειραμένοι τεχνίτες, μεγάλοι έμποροι και προοδευτικοί αγρότες. Εισάγουν την καλλιέργεια της φημισμένης σουλτανίνας, βελτιώνουν την καλλιέργεια και επεξεργασία του καπνού και κατασκευάζουν σύγχρονα σπίτια και όμορφες πόλεις. Αναπτύσσουν τον πολιτισμό όπως στην κλασική Ιωνία και διαπρέπουν σε πολλούς τομείς. Ο διωγμός τους έχει αρχίσει από νωρίς με ένα σχέδιο εξόντωσης που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, πριν την άφιξη των ελληνικών στρατευμάτων το 1919, όταν οι Τούρκοι παρακινούνται με δημόσιες δημοσιεύσεις να επιδοθούν σε βιαιοπραγίες εναντίον τους. Γιατί οι Τούρκοι μόνον σε ένα τομέα ακολουθούν την εξέλιξη της εποχής, κι αυτός είναι η τέχνη του πολέμου. Η προσωπικότητα του Μουσταφά Κεμάλ, η πίστη στο πρόσωπο του Μωάμεθ, που είναι σε αμφισβήτηση, η διαφορά του Χριστιανισμού και του Μωαμεθανισμού, η Αγία Γραφή και το Κοράνι περιλαμβάνονται στις ενότητες που θίγονται στο βιβλίο αυτό, σε μετάφραση Γιώργου Μπαρουξή. Τον πρόλογο για την ελληνική έκδοση γράφει ο Βρετανός συγγραφέας Τζάιλς Μίλτον, συγγραφέας του Best seller «ΧΑΜΕΝΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ – ΣΜΥΡΝΗ 1922».
Ιστορικοί και αρχαιολόγοι έχουν δηλώσει ότι ένα γεγονός στα παγκόσμια χρονικά μπορεί να συναγωνιστεί την καταστροφή της Σμύρνης και του χριστιανικού πληθυσμού της σε αγριότητα και έκταση .Κι αυτό ήταν μόνο η καταστροφή της Καρχηδόνας από τους Ρωμαίους.
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας
Η Νατάσα Μουτούση γράφει κριτικές και απόψεις σε βιβλία μυθιστορηματικής θεματικής και μπορείτε να τη βρείτε στο Facebook πατώντας στον σύνδεσμο εδώ.
.
