Γράφει η Νατάσα Μουτούση
«Το ΜΠΑΡ ΦΛΩΜΠΕΡ το βρίσκω εξαιρετικά επιτυχημένο, συνεπές, σοβαρό, καλογραμμένο, ευθύβολο. Πρόκειται για βιβλίο ποιητή στο φόντο, κι αυτό το αναφέρω ως μεγάλο προτέρημα…»,γράφει στο οπισθόφυλλο ο Βασίλης Βασιλικός.
Και είναι όντως ένα ποιοτικό, πολυεπίπεδο βιβλίο, το οποίο δικαίως έχει εκδοθεί και κυκλοφορεί μεταφρασμένο σε επτά χώρες.
Ένα λογοτεχνικό κείμενο γράφεται από τον εκάστοτε δημιουργό για λόγους εσωτερικής ανάγκης έκφρασης και επικοινωνίας να διατυπώσει με λέξεις σκέψεις που γεννιούνται μία δεδομένη στιγμή και αντέχουν στον χρόνο. Είναι κάποιο βίωμα που «ζητάει» να αποτυπωθεί στο χαρτί, είναι οι εμπειρίες και οι γνώσεις που θεωρούνται ότι αξιώνουν τη προσοχή, είναι η ιστορική μνήμη που πρέπει να διασωθεί, αλλά και η δημιουργική φαντασία που εμπνέει τον συγγραφέα και τον οδηγεί σε ψυχογραφημένες ιδέες χαρακτήρων, οι οποίες έρχονται αντιμέτωπες με τον εαυτό τους στην πορεία προς την ενηλικίωση και την αυτογνωσία. Στην προκειμένη περίπτωση, ο Αλέξης Σταμάτης φέρει το προσωπικό του στίγμα σε ένα διαφορετικό, πρωτότυπο μυθιστόρημα κατανεμημένο σε μικρά διευκρινιστικά κεφάλαια με εξαιρετική αφηγηματική ροή.
Έγκειται στον αναγνώστη να ανακαλύψει το νόημα, να το ερμηνεύσει, να πληροφορηθεί και να το απολαύσει.
Το μυθιστόρημα παραδόξως δεν αναφέρεται σε κάποιο μπαρ όπως εκ πρώτης όψεως φαίνεται να παραπέμπει ο τίτλος, αλλά είναι ένας κρυπτογραφημένος κώδικας εμπνευσμένος από τον πολυδιάστατο δημιουργό Αλέξη Σταμάτη. Είναι κυρίως η περιπλάνηση του ήρωά του από την Αθήνα σε τρεις Ευρωπαϊκές πόλεις (Βαρκελώνη, Φλωρεντία και Βερολίνο) και σε τέσσερις εντός της Ελλάδας (Στεμνίτσα, Καρύταινα, Δημητσάνα και Λαγκάδια) στα τέλη του 20ου αιώνα και συνοδεύεται από επισκέψεις σε κτίρια υψηλού ενδιαφέροντος, αίθουσες τέχνης και μουσεία, τα οποία αποκτούν υπόσταση με τη λαμπρή αρχιτεκτονική τους κατασκευή. Είναι ουσιαστικά ένα ταξίδι με επίμονη την αναζήτηση των κομματιών ενός παζλ, τα οποία επιτάσσουν την συμπλήρωσή τους. Η μυθιστορία είναι πολυπρόσωπη, ανατρεπτική, με στοιχεία αστυνομικού μυθιστορήματος και με κοινωνικοπολιτικές και άνθρωπο γεωγραφικές προεκτάσεις. Πλημμυρισμένο κυριολεκτικά από έναν ποιητικό λόγο με διάχυτη την τέχνη σε κάθε της έκφανση, την αρχιτεκτονική, ζωγραφική, θέατρο και κινηματογράφο, μουσική και λογοτεχνία μπιτ, το βιβλίο αποτελείται από επάλληλες αφηγηματικές στρώσεις ώστε δημιουργείται ένα λογοτεχνικό παλίμψηστο, όπου η κάθε στρώση του είναι μία νέα αποκάλυψη.
Ο Γιάννης Λουκάς είναι ένας εν δυνάμει συγγραφέας, ο οποίος πλησιάζει την ηλικία των 40 και, αρθρογραφώντας σε περιοδικά, αισθάνεται ότι αγγίζει την επαγγελματική ασημαντότητα, αντιλαμβανόμενος να απομακρύνεται το όνειρό του για συγγραφή. Και στην προσωπική του ζωή, η εξαετής συναισθηματική σχέση του με την Άννα δε φαίνεται να είναι ευτυχής και ελπιδοφόρα. Έχει αναλάβει την επιμέλεια της αυτοβιογραφίας του επιτυχημένου λογοτέχνη πατέρα του, ο οποίος, εβδομηντάρης πια, έχει αφήσει πίσω του την ακμή της λογοτεχνικής πορείας του και νομίζει ότι οφείλει να καταθέσει τη διαδρομή της ζωής του στο αναγνωστικό κοινό. Έχοντας την ψυχαναγκαστική εμμονή να αποθηκεύει κάθε στοιχείο που μπορεί να του φανεί κάποια στιγμή χρήσιμο στο μέλλον, έχει συγκεντρώσει ένα υλικό το οποίο καλείται τώρα ο γιος του να ταξινομήσει για το άρτιο αποτέλεσμα του εγχειρήματος της βιογραφίας.
Ο Γιάννης συνομιλεί με τον έμπειρο λογοτέχνη πατέρα του, ο οποίος, ως μέντορας, τον συμβουλεύει για την επιδεξιότητα της δημιουργικής γραφής που αναδεικνύει αποτελεσματικά κάθε τελικό κείμενο. Να αφήνει το κείμενο «ν’ αναπνέει με κοφτές ανάσες, να ραγίζει δίχως ν’ αποκαλύπτει τα χάσματά του»…«να παρασύρει τον αναγνώστη με μία ανατροπή που δικαιολογείται από δύο πράγματα. Απ’ το ειδικό βάρος των χαρακτήρων κι απ’ τις συγκρούσεις».
Τον ακούει,μεταξύ άλλων,να συνεχίζει να δίνει οδηγίες παρομοιάζοντας την κατασκευή του κειμένου με εκείνη ενός κτιρίου:
Το μυθιστόρημα οφείλει να είναι μία τέλεια, μία αψεγάδιαστη κατασκευή, να’ναι όπως ένα κτίριο, να ‘χει το φέροντα οργανισμό, τα φερόμενα στοιχεία, τα ανοίγματα, ακόμα και τον αρμό διαστολής. Ο αναγνώστης μπορεί να τα βλέπει λεία, σοβατισμένα, αλλά μέσα γίνεται κοσμογονία: κονιάματα, πέτρες, τούβλα, μπετόν, δοκάρια. Τα εντόσθια του κειμένου πρέπει να λειτουργούν στην εντέλεια…«Αλλιώς, αγόρι μου, πέφτει. Πέφτει και διαλύεται στα εξ’ ων συνετέθη»
Στον χώρο του υπογείου του σπιτιού του πατέρα του, ο Γιάννης, ερευνώντας υλικό για την επιμέλεια, ανακαλύπτει ένα παλιό ντοσιέ με ένα χειρόγραφο κείμενο περίπου 250 σελίδων. Είναι ένα μυθιστόρημα με τον τίτλο «ΜΠΑΡ ΦΛΩΜΠΕΡ» που έχει σταλεί στο πατέρα του από κάποιον Λουκά Ματθαίο, με μία σημείωση να το προωθήσει για έγκριση έκδοσης εκείνος, ως έχων διασυνδέσεις και γνωριμίες. Ξαφνιάζεται που το αίτημα έχει απορριφθεί από τον πατέρα του και του κεντρίζει το ενδιαφέρον για ανάγνωση. Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες, εντυπωσιάζεται από τους ακατανόητους στίχους και τους κωδικοποιημένους γρίφους που του εξάπτουν την περιέργεια για περαιτέρω διερεύνηση.
Γεννιόμαστε ολόκληροι, στην πορεία διαλυόμαστε κι ως το τέλος ψάχνουμε να συγκολληθούμε…
Διαβάζει αποσπάσματα από το χειρόγραφο του «ΜΠΑΡ ΦΛΩΜΠΕΡ» κάθε νέα σελίδα του οποίου γίνεται αντικείμενο μελέτης. Με την ανάγνωση αποκρυπτογραφεί λέξεις που τον οδηγούν παράλληλα στο ξεκίνημα ενός ταξιδιωτικού οδοιπορικού στην Ευρώπη, το οποίο περιλαμβάνει γνωριμίες με συλλέκτες και εμπόρους τέχνης και αποκαλύψεις για κλοπές φημισμένων πινάκων του Πικάσο από το Μουσείο όπου φιλοξενούνται. Όσο προχωρεί ο Γιάννης στην ανάγνωση τόσο ανακαλύπτει γρίφους και κρυφές λέξεις με αναγραμματισμούς που προσπαθεί να επιλύσει. Το μυαλό του επεξεργάζεται σκέψεις ατίθασες που το κατακλύζουν. Η μία έκπληξη διαδέχεται την άλλη. Εισχωρεί σε έναν άγνωστο κόσμο με ψηλή επικινδυνότητα. Προσπαθεί να ιχνηλατήσει τα καλυμμένα ίχνη του εξαφανισμένου Λουκά Ματθαίου ο οποίος τον οδηγεί μέσα από τις σελίδες του από τον έναν τόπο σε άλλον, από μία εμπειρία σε άλλη. Αποκτά πρωτόγνωρες γνώσεις με εναλλασσόμενες πνευματικές ασκήσεις.
Ο πατέρας του ξαφνιάζεται από τις πολυήμερες εξαφανίσεις του γιού του και την ψύχωση που φαίνεται να έχει πάθει με το κείμενο που διαβάζει. Τον παροτρύνει να εστιάσει την προσοχή του στην επιμέλεια της βιογραφίας, που έχει αναλάβει και να εγκαταλείψει φιλοδοξίες για λογοτεχνική καριέρα που δεν ευνοούνται, κατά τη γνώμη του, υπό τις παρούσες συγκυρίες. Ο Γιάννης Λουκάς όμως έχει ήδη βρεθεί στο δυνατό ενεργειακό πεδίο για δράση.
Για μένα ούτε η ζωή ούτε η λογοτεχνία είναι ποδαρόδρομος. Πού και πού, πρέπει να σπας τη συνέχεια, να κάνεις άλματα, βουτιές…
