Γράφει η Νατάσσα Μουτούση
Πολυγραφότατη, πολυ-μεταφρασμένη και βραβευμένη, η Ισμήνη Καπάνταη συλλαμβάνει την ιδέα της αναφοράς σε ένα συγκλονιστικό ιστορικό γεγονός και το υλοποιεί ανεπηρέαστη από μεροληψίες. Σε μία έκδοση με πολυτονικό σύστημα, το βιβλίο πραγματεύεται την εξέγερση των Σικελών εναντίον των Γάλλων κατακτητών το 1282,όταν τα εξαγριωμένα πλήθη κατασφάζουν τις δυνάμεις του Ανδεγαυού και αποτρέπουν μία νέα Σταυροφορία που ετοιμάζεται, σε μία επανάσταση που έγινε ευρέως γνωστή ως ο «ΣΙΚΕΛΙΚΟΣ ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ».Η συγγραφέας παραδέχεται στο εισαγωγικό σημείωμα ότι δεν είναι ιστορικός και η σχέση της «με την Ιστορία είναι η σχέση ανθρώπου που αποπειράται ν’ αντιληφθεί τον κόσμο του σήμερα με εργαλείο του τον παρελθόντα χρόνο».
Επινοεί έναν πρωτότυπο τρόπο να εκφράσει σκέψεις και συναισθήματα με το ύφος να είναι πυκνό και περιεκτικό, αλλά και απόλυτα φυσικό και ανεπιτήδευτο, ώστε να ενισχύεται παραστατικά η εικονοποιΐα της διήγησης. Με τα μικρά, σωστά δομημένα κεφάλαια, αποτυπώνεται η άψογη αισθητικά ποιότητα γραφής, όπου εξιστορούνται με σαφήνεια περιστατικά, χωρίς περιττές λεπτομέρειες σε ιστορικά ονόματα και ημερομηνίες, και ο αναγνώστης αφήνεται ελεύθερος να επεξεργαστεί τα δεδομένα, να οδηγηθεί στη διαδικασία συλλογισμών με τον νου, ανακαλύπτοντας τα κρυμμένα νοήματα πίσω από τις λέξεις.
Η υπόθεση εξελίσσεται στην Ενετοκρατούμενη Κρήτη, την Γαλλοκρατούμενη Σικελία και πολύ λιγότερο στη Βασιλεύουσα του 13ου αιώνα. Η αφήγηση είναι πρωτοπρόσωπη και γίνεται με αποκλειστικότητα από τη βασική ηρωΐδα, τη Δέσποινα, η οποία ανακαλεί ανεξίτηλες μνήμες, χαρακωμένες στο βάθος του μυαλού της, που γεφυρώνουν το παρόν με το παρελθόν και πλημμυρίζονται από νέες μνήμες με νεότευκτες ερμηνείες, σε ένα ατελείωτο γαϊτανάκι, μπρος πίσω στον χρόνο, αναδεικνύοντας το συγγραφικό υπόβαθρο της δημιουργού. Η Δέσποινα, γεννημένη νόθα κόρη ενός Φράγκου, ορφανή από μικρή, μεγαλώνει στο αρχοντικό μακρινής συγγενικής οικογενείας της μητέρας της, του Ιωσήφ και της Αρετής έξω από τον Χάνδακα στην Κρήτη, αλλά, αν και προστατεύεται, δε γλιτώνει από τη φήμη ως το «μούλικο του Φράγκου». Η θεά φύση όμως, θέλοντας να της ανταποδώσει ό,τι έχει στερηθεί, την πριμοδοτεί με το χάρισμα της ενόρασης. Ακούει μία «φωνή» που την προειδοποιεί για τα μελλούμενα, αντιλαμβανόμενη τις όποιες κρυφές διαθέσεις ξένων.
Όπως οι άλλοι νιώθουν τα φανερά, τη ζέστη, το κρύο, εγώ νιώθω τ’ άλλα, τα κρυμμένα, τα σκοτεινά….
Ο Ισίδωρος και ο Μάρκος, απεσταλμένοι του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου, ιδρυτή της δυναστείας των Παλαιολόγων, έχουν αναλάβει την αποστολή να αποτρέψουν τα επεκτατικά σχέδια της Δύσης προς Ανατολάς και, πιο συγκεκριμένα στο Παλέρμο, στη Σικελία, το ξεκίνημα μίας νέας σταυροφορίας που θα απειλήσει άλλη μια φορά τη Βασιλεύουσα. Οργανώνεται ένα σχέδιο που περιλαμβάνει τη μυστική παρουσία της Δέσποινας, η οποία μεταμφιεσμένη σε αγόρι και με ανοικτές τις «κεραίες της, το «θείο δώρο» της, τους συνοδεύει με το υποστηρικτικό καθήκον να τους ενημερώνει για τους υποκριτές και προδότες που η διαίσθησή της θα αποκαλύψει κατά τις κρυφές συναντήσεις τους. Θεωρεί τιμητική την επιλογή στο πρόσωπο της που την κάνει να ωριμάσει γρήγορα αισθανόμενη τη γυναικεία της υπόσταση.
Της αθωότητας; Υπάρχει περίοδος στη ζωή μας που είμαστε αθώοι πραγματικά, και αν υπάρχει, πότε έπαψα να είμαι εγώ;
Οι καμπάνες του Καθεδρικού ναού στο Παλέρμο στη Σικελία κτυπάνε καλώντας τους πιστούς στον Εσπερινό τη Δεύτερη μέρα του Πάσχα και ο ήχος τους συγχρονίζεται με τον ήχο του όχλου, του αγριεμένου Σικελικού λαού που, καταπιεσμένος από τους κατακτητές, ξεσηκώνεται με αφορμή την απόπειρα αρπαγής μιας νεαρής Σικελής από έναν Γάλλο, ξεχύνεται στους δρόμους, λιανίζει και σφάζει λυσσασμένα, εντελώς απενοχοποιημένα, τους Γάλλους του Καρόλου του Ανζού.
Ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος, ο θεωρούμενος από πολλούς ως ο νέος Κωσταντίνος, έχει ανακτήσει τον θρόνο λίγα χρόνια πριν, αλλά τώρα όχι μόνο θεωρείται σφετεριστής της εξουσίας, αλλά και υποταγμένος στον Πάπα όταν συντελείται η Ένωση των Εκκλησιών, την οποία υποστηρίζει θερμά για διασφάλιση της θέσης του από κάθε εκτροπή.
…περνούσε ξυπόλυτος τη Χρυσή Πύλη, κρατώντας πάνω από το κεφάλι του την άγια εικόνα, την Αχειροποίητο, ξυπόλυτος ο θριαμβευτής.
Ο «ενωτικός» αυτοκράτορας που αγωνίζεται για την αποτροπή κάθε νέας ανατροπής, θεωρείται «αιρετικός» από εκείνους που θυμούνται τον ανέντιμο τρόπο που ανέλαβε την εξουσία, και αρνούνται την ταφή του μετά τον θάνατό του.
Εκείνο όμως που περισσότερο απ’ όλα με τρομάζει είναι η ταχύτητα με την οποία από τη μία στιγμή στην άλλη, κυριολεκτικά, αλλάζουνε στρατόπεδο άνθρωποι που ως τα χθες σεβόσουν και εκτιμούσες, όχι τίποτα ποταποί…
Ο άξονας του καλού και του κακού στριφογυρίζει ακατάπαυστα και οι «ενωτικοί» συγκρούονται με τους «ανθενωτικούς» σε έναν αγώνα χωρίς έλεος με τη τελική επικράτηση των δεύτερων, με τις καταλυτικές συνέπειες της Άλωσης που θα ακολουθήσει μετά κάποια χρόνια…Μηχανορραφίες, δολοπλοκίες, διχογνωμίες, έρωτες, μίση και εμφύλιες διαμάχες για το κυνήγι της εξουσίας συνθέτουν μία ατμόσφαιρα όπου, μπροστά στο συμφέρον, οι αξίες εξαφανίζονται και ο διχασμός κυριαρχεί, ακόμα και σε συνθήκες παρόμοιες του Κάιν και Άβελ…Θεριά παραμονεύουν παντού.
…μακάρι να μιλούσαμε για θεριά, το θεριό ησυχάζει σαν φάει και χορτάσει…
